Αγιος Γεώργιος Μεσαμπελίτης

Η κοιλάδα βόρεια και δυτικά της Πυργούς συνιστά ένα Οινοπέδιο με εξαιρετικά χαρακτηριστικά. Τα κυματιστά χωματοβούνια με την ευεργετική για τα αμπέλια άργιλο, έχουν βόρεια έκθεση, ώστε να δέχονται το υγρό μελτέμι του κρητικού πελάγους. Σε πλάτωμα αυτής της κοιλάδας βρίσκεται ο Άγιος Γεώργιος, ο επονομαζόμενος Μεσαμπελίτης, αφού γύρω του βρίσκονταν παντού αμπέλια. Πληροφορίες από την παράδοση, που διασώζει ο αείμνηστος φιλόλογος Κωστής Μαστρογιαννάκης, αναφέρουν ότι προϋπήρχε μοναστήρι, το οποίο γνώρισε μεγάλη ακμή την Εποχή της Ενετοκρατίας. Ο σημερινός ναός είναι μεταγενέστερος και κτίσθηκε στα ερείπια παλαιότερου. Η μνήμη του τιμάται στις 3 Νοεμβρίου, του Άη Γιώργη του Μεθυστή, σηματοδοτώντας τη σχέση του Μεσαμπελίτη με την παραγωγή κρασιού, μια και εκείνη τη μέρα κατά την παράδοση ανοίγονται τα βαρέλια για να δοκιμαστούν τα νέα κρασιά.

Τα κατάλοιπα δείχνουν πως εκεί λειτούργησε μεγάλο βιοτεχνικό κέντρο οινοποίησης. Συγκεκριμένα, νότια του ναού φαίνονται τα όρια ενός ληνού με διαστάσεις 4,60m x 4,40m  (έχει ανακατασκευασθεί χαμηλός τοίχος από τρεις πλευρές και νότια σώζεται τοίχος με αστρακάσβεστο σε ύψος 140m). Μέσα στον ληνό είναι λαξεμένη σε μονόλιθο μαργαϊκού ασβεστόλιθου μαγγάνα (γαλεάγρα) διαστάσεων 1,70m x 1,10m x 0,25m. Ανατολικά του ληνού αυτού φαίνεται πως υπήρχαν δύο ακόμα ληνοί αλλά τοποθετήθηκε σύγχρονο κτίσμα. Συνολικά οι διαστάσεις των ληνών αυτών υπολογίζονται 10,00m x 3,50 m. Στα ανατολικά του χώρου αυτού σώζεται ο νότιος τοίχος του ληνού σε ύψος 1,20m και μέρος του ανατολικού τοίχου. Οι διαστάσεις του ακάλυπτου αυτού χώρου είναι 50,00m x 3,50 m.

Επίσης, υπάρχουν τρία υπολήνια και τρεις δεξαμενές αναμονής ανακατασκευασμένες: Το πρώτο στα ανατολικά διαστάσεων 1,55 x 0,80 x 1,10m και δεξαμενή αναμονής 1,54m x 0,80m x 1,10m. Το δεύτερο διαστάσεων 1,70 x 0,97 x 1,10m και δεξαμενή αναμονής 1,70m x 0,90m x 0,70m, και το τρίτο διασράσεων 2,25 x 1,00 x 1,10m και δεξαμενή αναμονής 0,80m x 0,70m x 0,70m.

Πρόκειται για μεγάλο συγκρότημα οινοποίησης σε πλάτωμα στη μέση ενός σπουδαίου οινοπεδίου, μέσα πιθανότατα σε χώρο θρησκευτικό (μοναστήρι).