Γιορτές – Εκδηλώσεις

ανακαλυψτε

Γιορτές - Εκδηλώσεις

Άι Γιώργης μεθυστής

Σε αρκετές περιοχές της ενδοχώρας της Κρήτης, μέσα στα αμπελοτόπια και κοντά σε «τόπους νυμφών», βρίσκονται εκκλησίες αφιερωμένες στον Άι Γιώργη τον επονομαζόμενο μεθυστή.

Ο Άγιος Γεώργιος του Νοεμβρίου, ένας άγιος αγροτικός και κυρίως αμπελουργικός, έγινε Μεθυστής για να εκφράσει την πανάρχαια σύνδεση του οίνου με το ιερό και το θείο. Οι εορτασμοί προς τιμήν του ξεκινούν στις 2 Νοεμβρίου το απόγευμα και κορυφώνονται με τη λειτουργία το πρωί της 3ης Νοεμβρίου. Η ημερομηνία του εορτασμού συμπίπτει με το άνοιγμα των βαρελιών με το καινούργιο κρασί της χρονιάς και είναι μέρα χαράς, γλεντιού και οινοποσίας. Τη μέρα του πανηγυριού, οι παραγωγοί κρασιού της Κρήτης, κρατώντας στάμνες ή μπουκάλια με το καινούργιο τους κρασί, πηγαίνουν στους ναούς της περιοχής τους. Τα σπίτια είναι ανοιχτά για άφθονες δοκιμές κρασιού, με νόστιμα μεζεδάκια για τους επισκέπτες τους. Η γιορτή αυτή έχει τις ρίζες της στα πολύ παλιά χρόνια, με τη δοκιμή των κρασιών να αντιστοιχεί στα Πιθοίγια των αρχαίων Ελλήνων, με τη διαφορά πως πλέον δοκιμάζουν νωρίτερα τα νέα κρασιά, πριν ολοκληρωθεί η δεύτερη ζύμωση κατά το Φεβρουάριο – Μάρτιο.

Ο Αριστοτέλης γράφει πως οι άνθρωποι συναθροίζονται με κάθε ευκαιρία «προσφέροντας θυσίες και οργανώνοντας με την ευκαιρία συγκεντρώσεις, από τη μια απονέμοντας τιμές στους θεούς και από την άλλη χαρίζοντας στον εαυτό τους ευχάριστες ευκαιρίες αναψυχής» (Ηθικά Νικομάχεια, 1160 α). Ο Μάξιμος εκ Τύρου (Πλατωνικός φιλόσοφος γύρω στο 180 μ. Χ.) γίνεται πιο συγκεκριμένος: «Φαίνεται πως οι αγρότες είναι που καθιέρωσαν τις γιορτές και τις τελετές θεών. Αυτοί πρώτοι καθιέρωσαν χορούς για το Διόνυσο, την εποχή που πατούν τα σταφύλια στο ληνό, και όργια για τη Δήμητρα πάνω στο αλώνισμα». Και ο σπουδαίος θρησκειολόγος Nilsson σημειώνει: «Εκείνο που ενδιαφέρει τον πρωτόγονο άνθρωπο δεν είναι η ίδια η φύση, μα η φύση όσο ανακατώνεται στην ανθρώπινη ζωή και αποτελεί την αναγκαία και αναμφισβήτητη βάση γι΄ αυτήν» (Nilsson 1979, 21).

Αποκριγιώματα

Τα Αποκριγιώματα της Καθαρής Δευτέρας είναι δρώμενα που έχουν ρίζες στην αρχαιότητα, σε τελετές και μυστήρια που σχετίζονται με τη γονιμότητα και την καρποφορία. Η λέξη προέρχεται από το ρήμα αποκριγιώνω, κόβω το κρέας δηλαδή και σηματοδοτεί την έναρξη της Σαρακοστής και της νηστείας.

Τα τελευταία πενήντα χρόνια  οι γιορτές αυτές έχουν αναβιώσει, κυρίως στη Γέργερη του Ηρακλείου. Πρόκειται για ένα παγανιστικό κατά βάση έθιμο, που στο πέρασμα του χρόνου ενσωματώθηκε στα χριστιανικά, διατηρώντας ωστόσο τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Είναι ένα υπαίθριο γλέντι, στο οποίο ζωόμορφοι κουδονοφόροι, οι “αρκουδιάρηδες”, ντυμένοι με προβιές ξεσηκώνουν με τον ξέφρενο χορό τους όλη την περιοχή.

Στα Αποκριγιώματα η προβιά αποτελεί το βασικό εξάρτημα. Πολλές προβιές συντηρούνται για να χρησιμοποιηθούν μια φορά το χρόνο μαζί με τα παρελκόμενα κουδούνια κ.λπ. Βαρύς εξοπλισμός για κάθε «Αρκουδιάρη» αλλά όλοι συμμετέχουν στο πρώτο κάλεσμα. Χρησιμοποιούν μάσκα, σύμβολο κατά βάση Διονυσιακό. 

Η μάσκα που ήταν πάντοτε ιερό αντικείμενο, μπορούσε να φορεθεί και σ΄ ένα ανθρώπινο πρόσωπο για να παραστήσει την εμφάνεια ενός θεού ή πνεύματος. Δηλαδή εκείνος που τη φοράει μεταμορφώνεται σε κάποιον άλλο ίσως και στον ίδιο το θεό Διόνυσο. Η Καθαρή Δευτέρα είναι χριστιανική γιορτή, ανακρατεί όμως στοιχεία τελετουργιών από προγενέστερες λατρείας της φύσης.

Αυξέντια

Η κοιλάδα που αρχίζει από το Σινάπι -ανατολικά της Παλιανής- περνά τον Άγιο Θωμά και φτάνει στην Αγία Βαρβάρα, είναι από τις ομορφότερες στην Κρήτη. Σε αυτό το σπουδαίο πολιτιστικό τοπίο οίνου, τα ίχνη της οινοπαραγωγής είναι εμφανή και συνυφασμένα με την ιστορία της περιοχής. Στον δρόμο από τον Άγιο Θωμά για την Αγία Βαρβάρα, στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου, η άκρη λαξεμένου ληνού φανερώνει πως η διάνοιξη του δρόμου χρειάσθηκε τον χώρο του πατητηριού. Λίγο παραπάνω, μέσα σε αμπέλι ένα βράχος έχει αναποδογυρίσει και ο ληνός, που προφανώς ήταν στην πάνω επιφάνεια του, μαζί με το υπολήνιο έχει πάρει κλίση προς το έδαφος σαν να προσκυνά τη μάνα γη. Εντυπωσιακή εικόνα. Η μεταβολή του ανάγλυφου λόγω της επίδρασης του νερού και του αέρα είναι εμφανής. Δίπλα ένα ποταμάκι με κελαριστό νερό και ένα νερόμυλο, ο οποίος σε αλλοτινά χρόνια «είδε» τα γεννήματα των ανθρώπων να γίνονται αλεύρι και να τρέφει γενιές και γενιές. Προφανώς «άκουσε» και πολλές ιστορίες των ανθρώπων που περίμεναν καθώς άλεθε.

Εντυπωσιακή εικόνα φανερώνεται λίγο παραπάνω. Μετά τον αρχαίο δρόμο, το σκηνικό θυμίζει χώρο νυμφών. Τεράστιοι δρύες καλύπτουν το φυσικό πάρκο που οι άνθρωποι σεβάστηκαν και δεν καλλιέργησαν. Σε ένα βράχο λαξεμένο ένα πατητήρι. Πιθανότατα ήταν χώρος για γιορτή. Ο πρώτος καθαρισμός του πατητηριού έγινε από τους μαθητές και καθηγητές του 9ου Γυμνασίου Ηρακλείου, το 2007, ήταν η αφετηρία της προστασίας τούτου του χώρου. Εδώ γυρίστηκαν σκηνές από την ταινία «Αναζητώντας τον οίνο των Κρητικών».

Είναι πολύ θετικό που ο πολιτιστικός σύλλογος Πειρουνιανών «το Αξέντι» διατηρεί τον χώρο καθαρό και από το 2011 οργανώνει γιορτές σε τούτο τον όμορφο χώρο κάθε καλοκαίρι. Συγκεκριμένα διοργανώνει γιορτή σταφυλιού, Ιούλιο, Αύγουστο ή Σεπτέμβρη με παραδοσιακό πάτημα σταφυλιών στο λαξευτό πατητήρι, τελετουργικό αλώνισμα κ.λπ., ενώ παράλληλα παρουσιάζεται έκθεση τοπικών αγροτικών προϊόντων. Γίνονται και ανοιχτές παρουσιάσεις από ειδικούς τις μέρες των εκδηλώσεων. Η τοπική ανάπτυξη περνά μέσα από τη περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των κατοίκων αλλά και τη δημιουργία προϋποθέσεων για βιώσιμη τοπική ανάπτυξη.

Μουσείο Λυχνοστάτης: Γιορτή Σταφυλιού

Στο πλαίσιο της βιωματικής επίσκεψης στο Μουσείο Παραδοσιακής Ζωής Κρήτης «Λυχνοστάτης» στον Λιμένα Χερσονήσου διοργανώνεται κάθε χρόνο η Γιορτή Σταφυλιού.

Στο Μουσείο υπάρχουν δύο πατητήρια, ένα λιθόχτιστο και ένα πήλινο, ως αντίγραφο του αρχαίου ληνού που βρέθηκε στο Βαθύπετρο Αρχανών. Οι επισκέπτες του Μουσείου συμμετέχουν σε μία πρωτότυπη και συμμετοχική Γιορτή Σταφυλιού: αφού τρυγήσουν τα σταφύλια από τις κληματαριές, με χαρά συμβάλλουν στο πάτημά τους.

Παράλληλα, δοκιμάζουν την «μουσταλευριά» την στιγμή παραγωγής της (ένα υγιεινό και χωρίς ζάχαρη παραδοσιακό γλυκό), καθώς και φρέσκα φρούτα από το περιβόλι του Μουσείου.

Επίσης, στο ρακοκάζανο παρακολουθούν τη διαδικασία απόσταξης της τσικουδιάς που παράγεται από τα «στράφυλα», δηλαδή τα στέμφυλα (υπολείμματα των σταφυλιών). Μαζί με το παραδοσιακό αλκοολούχο ποτό δοκιμάζουν και τον συνοδευτικό μεζέ της τσικουδιάς: πατάτα ψημένη στο φούρνο και παξιμάδι με τυρί και ντομάτα.

 Η γιορτή ολοκληρώνεται με Κρητική μουσική και χορό δίπλα στη θάλασσα.

 

 

Τρυγοπατήματα

Εδώ και μία δεκαετία, κάθε χρόνο ο Πολιτιστικός Σύλλογος Καινούργιου Χωριού διοργανώνει τα «Τρυγοπατήματα», μια διήμερη διοργάνωση με τους εξής σκοπούς:

–    Να παραμείνουν ζωντανές οι εργασίες, τα ήθη και τα έθιμα του τρύγου στο χωριό και να γίνουν γνωστές στους νεότερους.

–    Να αναδειχθεί η αξία του οίνου για την υγεία (χρήση με μέτρο), στο πλαίσιο της κρητικής δίαιτας.

–    Να εμπλουτιστεί η πολιτιστική δραστηριότητα της περιοχής.

–    Να προβληθεί ο αυθεντικός χαρακτήρας του Καινούργιου Χωριού ως τόπος ελκυστικός για τους επισκέπτες, αφού είναι αναγνωρισμένος παραδοσιακός οικισμός στον οποίο βρίσκεται ο ενετικός πύργος του Μάρκου Αντώνιου Φώσκολου, το Μουσείο του Οίνου του Συλλόγου και τα Κρητοβενετικά Πατητήρια.

Το πρόγραμμα των διήμερων εκδηλώσεων έχει ως εξής:

Το πρωί της πρώτης μέρας, στους αμπελώνες γύρω από το χωριό γίνεται ο τρύγος των οινοστάφυλων και οι συμμετέχοντες απολαμβάνουν στον αμπελώνα παραδοσιακό κολατσιό στο καλάθι. Στη συνέχεια, μεταφέρουν τα οινοστάφυλα στο Μουσείο Οίνου του Συλλόγου και τα αφήνουν στη δροσιά ως αργά το απόγευμα. Τότε οι συμμετέχοντες επιστρέφουν στο Μουσείο και έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν δύο σύντομες μα περιεκτικές ομιλίες με τα εξής θέματα:

– Η αξία της κρητικής αγροδιατροφής και του οίνου

– Η ιστορία του τόπου και του αμπελώνα του.

Ακολουθεί το πάτημα των σταφυλιών στο παραδοσιακό πατητήρι που βρίσκεται στην αυλή του Μουσείου και αφού φυλαχθεί ο μούστος στα βαρέλια που βρίσκονται στο κελάρι του Μουσείου, προσφέρεται στους συμμετέχοντες παραδοσιακό κέρασμα με τη συνοδεία του. Τα στράφυλα αποθηκεύονται χωριστά και χρησιμοποιούνται το Φθινόπωρο για την παραγωγή ρακής του Συλλόγου, σε καζάνι του χωριού.

Το βράδυ της δεύτερης μέρας, στο προαύλιο του παλαιού δημοτικού σχολείου του χωριού, πραγματοποιείται παραδοσιακό γλέντι με ζωντανή κρητική μουσική και κρητικό παραδοσιακό μενού που συνοδεύεται από άφθονο κρασί.