Κόκκινα Πατητήρια

Ανατολικά της Μονής Παλιανής διατηρείται συγκρότημα ληνών (πατητηριών), υποληνίων (δοχειών) και πιεστηρίου (γαλεάγρα, μαγγάνα), λαξεμένα στον μαργαϊκό ασβεστόλιθο. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για δύο λαξευτούς ληνούς με διαστάσεις 4,10m x 3,60m. Το λαξευτό υπόβαθρο στα ανατολικά έχει βάθος περί τα 20 εκατοστά του μέτρου και στις υπόλοιπες πλευρές σώζεται μέρος του κτιστού τοίχου. Τρία λαξευτά υπολήνια έχουν διαστάσεις 1,30m x 1,10m x 0,90m τα δύο και 1,20m x 0,60m x 0,50m το άλλο. Εντύπωση προκαλεί η τρύπα εκροής που βρίσκεται 20 εκατοστά ψηλότερα από το δάπεδο του ληνού. Υπάρχει ακόμα μαγγάνα με ελλειπτική λαξευμένη επίπεδη βάση 0,80m x 0,90m. Επίσης, υπάρχουν λαξευμένες βάσεις για στερέωση των ξύλων 0,20m x 0,15m x 0,30m που είναι διαμπερείς. Το υπολήνιο της μαγγάνας είναι τραπεζοειδές με διαστάσεις (0,64m+0,47m) x 0,40m και βάθος 0,25 έως 0,40 m. 

Λίγο βορειότερα αχνοφαίνεται λαξεμένη βάση τεσσάρων πέντε πατητηριών με το περίγραμμα δύο υποληνίων, τα οποία δεν διατηρούνται. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες, σε διπλανό χώρο ΒΔ, πολλά πατητήρια έχουν σκεπαστεί με μπάζα που έριξαν τα τελευταία χρόνια.

Η περιοχή που βρίσκονται τα πατητήρια είναι δεσπόζουσα κοντά στον αρχαίο δρόμο Κνωσός-Φαιστός (κατά Έβανς), στον αυχένα μιας περιοχής με πολλά κατάλοιπα αρχαίας δραστηριότητας. Απέναντι σώζεται λαξευτή εγκατάσταση σε βραχώδες έξαρμα (Άγιος Νικόλαος), πιθανότατα ελληνιστικής περιόδου.

Εκτίμηση χρονολόγησης: Συνδεόμενα με το ιστορικό πλαίσιο της περιοχής (Ελληνιστικά ή και παλιότερα) χωρίς να αποκλείεται και παλιότερη χρήση τους.