Οι καλλιεργούμενες γηγενείς ποικιλίες αμπέλου της Κρήτης προήλθαν, σύμφωνα με τους αμπελογράφους, είτε από τους πληθυσμούς της άγριας αμπέλου, με την Κρήτη να αποτελεί πρώιμο δευτερογενές κέντρο δημιουργίας ποικιλιών αμπέλου, είτε από την καυκασιανή άμπελο, χωρίς βέβαια να αποκλείονται και οι διασταυρώσεις. Δεν υπάρχουν γραπτές πηγές για ποικιλίες πριν από τον 11ο αιώνα μ.Χ. αλλά σε ανασκαφή παλαιονακτορικής μινωικής εγκατάστασης ανιχνεύθηκε σημερινή ζώσα ποικιλία σε αρχαιοβοτανικά κατάλοιπα. Αναμφισβήτητα το αμπέλι και ο οίνος καθόρισε τη ζωή των κατοίκων του νησιού είτε πολιτισμικά είτε οικονομικά σε περιόδους εξαγωγικού προσανατολισμού της παραγωγής.

Στις μέρες μας (στοιχεία ΥΑΑΤ 2015) στην Κρήτη καλλιεργούνται περί τα 80.000 στρέμματα οινάμπελα, με την ποικιλία Λιάτικο να αγγίζει τα 30.000 στρέμματα και το Κοτσιφάλι να ακολουθεί, ξεπερνώντας τα 12.000 στρέμματα στο νομό Ηρακλείου. Παλαιότερα η σουλτανίνα κάλυπτε 330.000 στρέμματα στον Νομό Ηρακλείου, αλλά μετά το 1978 που η φυλλοξήρα εμφανίσθηκε στους αμπελώνες της Μεσσαράς άρχισε η σταδιακή μείωση των καλλιεργούμενων εκτάσεων. Στην πρόσφατη αναμπέλωση εξαιτίας της φυλλοξήρας, αυξήθηκαν οι εκτάσεις της ποικιλίας Κοτσιφάλι, Θραψαθήρι, Βιδιανό, Μοσχάτο Μάζας ή Σπίνας κ.λπ.

Οι κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν σε μια περιοχή επιδρούν καθοριστικά τόσο στην ανάπτυξη του αμπελιού όσο και στην ποιότητά του. Το κρύο, η ζέστη, ο ήλιος, η βροχή παίζουν καθοριστικό ρόλο, θετικό ή αρνητικό, τόσο στη πορεία ανάπτυξης του αμπελιού όσο και στη ρύπανση των σταφυλιών, άρα καθορίζουν την ποιότητα του κρασιού που θα παραχθεί.

Ο όγκος των βροχοπτώσεων και η απορροφητικότητα του εδάφους έχουν μεγάλη σημασία. Αν οι ποσότητες είναι πολύ μικρές δεν θα είναι δυνατή η κυκλοφορία των θρεπτικών συστατικών μέσα στο φυτό. Αν πάλι είναι πάρα πολύ μεγάλες οι ποσότητες του νερού αλλοιώνεται η ποιότητα του κρασιού λόγω της μεγάλης παραγωγής. Τους χειμερινούς μήνες οι βροχές είναι απαραίτητες για τα αμπέλια, ώστε να έχουν αποθέματα τους ξηρούς καλοκαιρινούς μήνες. Οι βροχές πριν τον τρύγο τις πιο πολλές φορές γίνονται μοιραίες γιατί η υγρή και ζεστή ατμόσφαιρα ευνοεί την ανάπτυξη ασθενειών και οδηγεί στην καταστροφή της παραγωγής. Όπως είναι φυσικό, το αμπέλι χρειάζεται ήλιο, μέσω της φωτοσύνθεσης για να μπορεί να αναπτυχθεί και να δώσει καρπό με συστατικά κατάλληλα για ένα καλό κρασί. Οι ώρες που χρειάζονται να υπάρχει ηλιοφάνεια από τον Μάρτιο – Οκτώβριο είναι 1300 – 1600.

Τέλος ο ρόλος του ανέμου είναι πολύ σημαντικός. Ο άνεμος έχει ρόλο ρυθμιστικό, γιατί καθορίζει την θερμοκρασία και την υγρασία. Στις ψυχρές περιοχές οι νότιοι άνεμοι προστατεύουν τα φυτά από τις χαμηλές θερμοκρασίες. Αντίθετα οι ψυχροί βόρειοι άνεμοι προστατεύουν το σταφύλι από την υπερβολική άνοδο της θερμοκρασίας. Οι ισχυροί άνεμοι μπορούν να σπάσουν τα τρυφερά βλαστάρια και συνεπώς να μειωθεί η συγκομιδή.